Kompresja dźwięku – typy kompresji

Na rynku mamy do czynienia z 5 podstawowymi typami kompresorów w domenie analogowej. Większość z nich została także odwzorowana w formie wtyczkowej. Wynika to z tego, iż różne zestawy sprzętowe zawierają inne komponenty zaprojektowane w taki sposób, aby każdy z nich miał odmienną charakterystykę, przy wpływaniu tego typu narzędziem na dynamikę dźwięku. 

Do podstawowych typów kompresorów możemy zaliczyć: 

• VCA 
• FET 
• Optyczne
• Lampowe
• PWM 

Bazując na ich charakterystyce i sposobie reagowania na przepuszczany przez nie sygnał, można szybko określić jakie mają one charakter dźwiękowy. 

1. Kompresory typu VCA

VCA oznacza wzmacniacz sterowany napięciem. Tego typu kompresory wykorzystują sygnał sterujący do określenia, czy do sygnału zastosowano redukcję wzmocnienia. VCA są jednym z najpopularniejszych typów kompresorów i zwykle zawierają wszystkie parametry, które można znaleźć we wtyczkach — atak, zwolnienie z kompresji, próg, współczynnik, kolano itp.

Tego typu kompresory są bardzo popularne ze względu na to, iż  mają precyzyjną kontrolę i przewidywalny dźwięk. Uważa się, że są niezawodne, a styl kompresji, który oferują, jest powtarzalny w oparciu o precyzję ich parametrów. Kompresory VCA sprawdzają się szczególnie dobrze w grupach instrumentów i na kanałach typu BUS.

Kompresor SSL G jest jednym z najbardziej znanych przykładów kompresji VCA, idealnym do dodawania „kleju” w całym miksie. Inną popularną jednostką sprzętową jest potężny kompresor API 2500, który wielu inżynierów uwielbia na bębnach lub szynie miksującej.

2. Kompresja typu FET 

FET czyli Field Effect Transistor. Jak sugeruje sama nazwa, kompresory FET wykorzystują tranzystory do redukcji wzmocnienia.

Te kompresory są bardzo szybkie — czasy ataku i zwolnienia z kompresji można ustawić na niemal natychmiastowe. Z tą błyskawiczną szybkością mają tendencję do wprowadzania nieco zniekształceń i pięknych kolorów do sygnału, zwłaszcza gdy mocno wpływasz na dynamikę sygnału przez nie przepuszczanego. Oznacza to, że nie są tak świetne, jak czysty kompresor VCA na szynie miksującej, ale na poszczególnych instrumentach nadają się idealnie.

Kompresory FET są bardzo dobrym narzędziem do manipulowania dynamiki na wokalu, gitarze, bębnie basowym, werblu i nie tylko. Kiedy potrzebujesz dodatkowej energii na swoich instrumentach, to ustawiając odpowiednio parametry kompresji, możesz wiele wyciągnąć dobrego z zarejestrowanego materiału. 

Najpopularniejszym kompresorem FET jest 1176 Limiting Amplifier, który został pierwotnie wydany pod koniec lat 60. XX wieku. Jest znany z dodawania bardzo pożądanego charakteru do każdego sygnału, który jest często opisywany jako jasny, obecny i ziarnisty. Słynny tryb „wszystkie przyciski naraz – all buttons in” – dosłownie wciskając wszystkie przyciski ratio – praktycznie zamienia urządzenie w pole nasycenia (niesamowite dla super agresywnej kompresji równoległej!).

1176 zrodził dziesiątki imitacji sprzętu i oczywiście znajdziesz emulacje również w domenie wtyczek. Do najpopularniejszych można zaliczyć CLA 76 z firmy Waves, IK Multimedia Black 76, czy też nasza polska bardzo dobra emulacja, czyli PSP Fetpressor. 

3. Kompresory optyczne 

Kompresory optyczne, w skrócie „opto”, wykorzystują rezystor zależny od światła i źródło światła, aby określić, w jaki sposób stosowana jest kompresja/redukcja wzmocnienia. Sygnał wejściowy dosłownie włącza źródło światła wewnątrz kompresora, które będzie świecić jaśniej lub ciemniej w zależności od poziomu wejściowego. Rezystor światłoczuły następnie powoduje, że kompresor ponownie stosuje redukcję; gdy światło przygasa w odpowiedzi na zanikający sygnał wejściowy, stopień kompresji jest zmniejszony.

Kompresory optyczne zwykle brzmią „muzycznie” i „gładko”. Nie są tak szybkie i agresywne jak kompresory FET, ani nie są tak czyste i mocne jak VCA. Kompresory Opto mają po prostu swój  rodzaj unikalnego brzmienia. Są one często wykorzystywane w łańcuchach wokalnych np. kiedy zaczynamy od kompresora FET, który wyłapuje najostrzejsze transjenty, a kończymy na kompresorze optycznym, który „skleja” wszystko razem.

Najbardziej znanym przykładem kompresora optycznego jest Teletronix LA-2A. Jedyne elementy sterujące, jakie ma, to pokrętło wzmocnienia i pokrętło redukcji szczytów dźwięku. Czasy ataku i wyzwolenia z kompresji nie są kontrolowane, ponieważ są zależne od programu. Mocne sygnały wejściowe utrzymują oświetlenie źródła światła, więc czas zwolnienia będzie dłuższy. Odwrotna sytuacja dotyczy słabszych sygnałów wejściowych. 

Jeśli chodzi o odpowiedniki wtyczkowe, to jest sporo tego typu kompresorów na rynku. Jeśli chodzi o moje osobiste preferencje, to do tej pory wykorzystuję wtyczkę White 2A z pakietu IK Multimedia, która robi bardzo dobrą robotę w tym zakresie. Dodam tylko, iż należy unikać tego typu kompresji na instrumentach basowych, gdyż może się okazać, iż niskie częstotliwości zostaną za bardzo zjedzone przez tego typu urządzenie. 

4. Kompresory Lampowe

Kolejnym bardzo popularnym narzędziem jest kompresor lampowy. Tego typu kompresory audio wykorzystują lampy próżniowe do dynamicznej kontroli. Niektóre kompresory, takie jak LA-2A, wykorzystują lampy, aby dodać trochę koloru do sygnału, ale nie do redukcji wzmocnienia. Kompresory te, wykorzystują lampy do redukcji wzmocnienia!

Te typy kompresorów mają zwykle wolniejszą reakcję na transjenty w porównaniu z innymi typami kompresorów, co czyni je dobrym wyborem dla szyn instrumentalnych lub miksowych. Nie wyssą życia z twojego miksu, ponieważ ich wolniejsze czasy ataku utrzymują ważne transjenty w stanie nienaruszonym.

Najbardziej znanym przykładem sprzętowej kompresji lampowej jest legendarny Fairchild 670. Jest to idealnie narzędzie do dodawania kolory do naszych projektów muzycznych oraz jednoczesnego ich klejenia. 

Jeśli chodzi o odpowiednik wtyczkowy, to dalej lubię od czasu do czasu skorzystać z z VC-670 z pakietu IK Multimedia. 

5. Kompresory PWM

PWM oznacza modulację szerokości impulsu. Tego typy kompresorów audio są rzadko stosowane, choć mogą być równie wydajne, jak wymienione powyżej. Kompresory PWM wykorzystują sygnały impulsowe o wysokiej częstotliwości do wyzwalania wartości włączania/wyłączania, a tym samym do kontrolowania średniej amplitudy sygnału w czasie. Zasadniczo kompresor dzieli sygnał na dyskretne części, a następnie wycisza niektóre sekcje.

Modulacja szerokości impulsu wykorzystuje niewiarygodnie dużą częstotliwość impulsów do setek tysięcy cykli na sekundę. Pozwala to kompresorowi kontrolować średni poziom bez wprowadzania artefaktów lub słyszalnego efektu zacinania. Kompresory PWM są znane z tego, że są przejrzyste i mają błyskawiczny czas ataku i zwolnienia z kompresji.

Najbardziej  klasycznym narzędziem tego typu jest kompresor Pye, który został zaprojektowany w latach 60-tych XX wieku. 

Podsumowanie 

Mam nadzieję, iż teraz będzie ci już łatwiej zrozumieć typy kompresji i sposób jej zastosowania w różnych scenariuszach. Dzięki temu będziesz w stanie podjąć świadome decyzje, jeśli chodzi o manipulację dynamiką w utworze. Możesz zauważyć, iż każdy rodzaj ma swoje właściwości, dlatego dobre zrozumienie podstaw ich działania przełoży się na podejmowanie świadomych decyzji jeśli chodzi o kompresję materiału dźwiękowego. 

W kwestii debaty jak mają się wtyczki, do analogowych odpowiedników powiem tak. Docelowy słuchacz nie myśli o takich rzeczach, dlatego nie ma znaczenia z czego skorzystałeś. Ważne, że rezultat jest dobry. Na dzisiaj wtyczki robią robotę na poziomie 80-90%. Jedynie tylko przy mocniejszych redukcjach dynamiki materiału analog dalej rządzi w takim sensie, że brzmi dla mojego ucha bardziej muzycznie. Ale warto pamiętać o tym, iż każdy ma inne ucho i inny gust muzyczny, dlatego jednej osobie, będzie pasowała ta analogowa muzykalność, a drugiej bardziej ostre brzmienie, które może wynikać z użycia wtyczki w taki a nie inny sposób. 

Zachęcam do zapoznania się z zestawem szkoleń mix mastering dla początkujących w ramach którego omawiam kompresję i jej wpływ na dźwięk. Jeśli interesuje Ciebie szkolenie indywidualne w tym temacie to zachęcam do kontaktu.